Günümüzde dijitalleşme, bireylerin günlük yaşamlarının ayrılmaz bir parçası haline gelmiştir. Sosyal medya hesaplarından, e-posta adreslerine, dijital fotoğraflardan, sanal paraya kadar geniş bir yelpazede dijital varlıklar, bireylerin çevrimiçi kimliğini oluşturur. Ancak, bu dijital varlıkların bir kısmı, ölüme bağlı olarak nasıl yönetileceği veya kimler tarafından kullanılacağı konusunda çeşitli hukuki belirsizlikler doğurabilmektedir. Bu yazıda, “dijital miras” kavramını ele alınacak ve ölüm sonrasında dijital hesaplarımıza yönelik hukuki düzenlemeler tartışılacaktır.
Dijital Miras Kavramı
Dijital miras, bir kişinin dijital ortamda bulunan tüm verileri, hesapları ve dijital varlıklarını ifade eder. Bu varlıklar, sosyal medya hesapları, e-posta adresleri, dijital fotoğraflar, sanal para birimleri, oyun hesapları ve daha pek çok şey dijital mirasımızın bir parçasıdır. Hukuki açıdan, dijital miras, bir kişinin yaşamını yitirmesinin ardından bu dijital varlıkların kimlere devredileceği ve nasıl yönetileceği sorusunu gündeme getirir.
Dijital Hesapların Ölüm Sonrası Hukuki Durumu
Bir kişinin ölümünün ardından dijital varlıklarının nasıl yönetileceği konusu, hâlâ birçok ülkede netlik kazanmış bir alan değildir. Dijital hesapların yönetimi, sadece kişisel değil, aynı zamanda yasal bir meseledir. Bu kapsamda, bazı dijital platformlar ölüm sonrasında hesapların yönetimine ilişkin belirli seçenekler sunarken, bazıları bu konuda sınırlı çözüm önerileri getirmiştir.
1. Facebook ve Instagram: Hatırlatıcı Hesaplar ve Erişim Hakları
Facebook, bir kullanıcının ölümünün ardından, hesabının bir ‘hatırlatıcı hesap’ olarak kalmasını sağlayabilmektedir. Bu sayede, ölümden sonra hesabın içeriği silinmeden, sadece anı olarak kalır ve başkalarının yeni içerikler eklemesi engellenir. Bununla birlikte, aile üyeleri Facebook’a başvuruda bulunarak, ölüm sonrası hesabın silinmesini talep edebilir.
Instagram ise, Facebook ile entegre olduğu için benzer bir prosedür izler. Instagram, ölüm sonrasında hesapların hatırlatıcı hesap olarak kalmasını sağlar, ancak bu hesaplara başkalarının erişim hakkı verilmez.
2. Google: Hareketsizlik Hesap Yöneticisi ve Dijital Varlıkların Paylaşımı
Google, dijital miras konusunda daha kapsamlı bir yaklaşım sunmaktadır. Google’ın ‘Inactivity Account Manager’ (Hareketsizlik Hesap Yöneticisi) özelliği, kullanıcının uzun süre boyunca hesabına giriş yapmaması durumunda, önceden belirlediği kişilere (örneğin, aile üyelerine) dijital varlıkların paylaşılmasını sağlamaktadır. Bu özellik sayesinde, e-posta, fotoğraf ve diğer Google servislerine ait veriler, ölüm sonrasında paylaşılabilir.
3. Twitter: Hesap Silme Seçeneği
Twitter, ölüm sonrasında hesabın yönetilmesi konusunda sınırlı bir seçenek sunmaktadır. Aile üyeleri, Twitter’a başvurarak, ölen kişinin hesabının silinmesini talep edebilirler. Ancak, Twitter’ın hatırlatıcı hesap gibi bir özelliği bulunmamaktadır.
4. Apple: Dijital Varlıkların Yönetimi ve Aciliyet Durumu Planı
Apple, kullanıcılarının dijital varlıklarına daha kapsamlı bir erişim planı sunmaktadır. Apple’ın ‘Aciliyet Durumu’ (In Case of Emergency) planı, bir kullanıcının ölümünden sonra dijital verilerinin sevdikleriyle paylaşılmasını sağlamaktadır. iCloud ve Apple ID hesapları üzerinden yapılabilecek bu düzenleme, dijital verilerin miras yoluyla devredilmesine olanak tanır.
5. Sanal Paralar ve Diğer Dijital Varlıklar
Sanal para birimleri, dijital dünyadaki en karmaşık miras konularından birini oluşturur. Çünkü bu varlıklara, yalnızca özel anahtarlar aracılığıyla erişim sağlanabilir. Bir kişinin özel anahtarlarını devretmeden, sanal paralara erişim sağlanması mümkün değildir. Bu da, sanal paraların miras yoluyla devri konusunda büyük zorluklar yaratmaktadır.
Dijital Mirasın Hukuki Boyutu
Dijital miras, özellikle hukuki düzenlemeler açısından birçok belirsizliği içinde barındırmaktadır. Çoğu ülke, dijital varlıkların devri ile ilgili net bir yasa geliştirmemiştir. Bununla birlikte, bazı ülkelerde dijital varlıkların mirasa dahil edilmesi ve devri konusunda adımlar atılmaktadır. Aşağıda, dijital mirasın hukuki boyutunu etkileyen faktörleri ve bazı ülkelerdeki düzenlemeleri özetleyen bir tablo bulabilirsiniz:
Türk Hukuk Sisteminde Dijital Miras
Türk hukukunda dijital miras kavramı, diğer birçok hukuk sistemine benzer şekilde, henüz yeni ve gelişen bir alan olarak karşımıza çıkmaktadır. Türkiye’deki dijital mirasa ilişkin ilk yargı kararı, Antalya Bölge Adliye Mahkemesi 6. Hukuk Dairesi tarafından 13 Kasım 2020 tarihinde verilmiştir. Bu karar, 2020/1149 E., 2020/905 K. sayılı ilamıyla davacı mirasçılar tarafından açılan bir davada verilmiştir.
İlgili kararda, miras bırakanın ölümünden sonra, kullanılan cep telefonundaki iCloud bulut bilişim sistemine dair verilerin mirasa konu olduğu belirtilmiştir. Bu veriler arasında fotoğraflar, videolar, ses kayıtları, belgeler, e-postalar, notlar ve diğer medya dosyaları yer almaktadır. Bu verilere yalnızca Apple kimliği ve şifresi ile erişilebileceği vurgulanmıştır. Ayrıca, iCloud hesabına bağlı olan ve bu hesap üzerinden yönetilebilen e-ticaret sitesi hesapları, hediye çekleri ve kuponlar gibi dijital mal varlıklarının da bulunduğu ifade edilmiştir. Bu gerekçelerle, Antalya Bölge Adliye Mahkemesi 6. Hukuk Dairesi, iCloud kimliğinin mirasa dahil edilmesi gerektiğine hükmetmiştir. Mahkeme, dijital verilerin maddi değer taşıyan varlıklar olarak kabul edilmesi gerektiğine ve bu nedenle mirasa konu edilebileceğine karar vermiştir.
Mahkemenin verdiği karar, günümüzde dijital varlıkların ve bunlara dair uygulamaların hayatın ayrılmaz bir parçası haline geldiğini ve sosyal medya hesapları, bankacılık uygulamaları, kripto para gibi dijital alanların günlük yaşamla iç içe geçtiğini gözler önüne sermektedir. Ancak Türkiye’de dijital miras ile ilgili özel bir düzenleme bulunmadığından, Antalya Bölge Adliye Mahkemesi’nin verdiği bu karar, miras hukuku çerçevesinde benzer davaların çözümüne önemli bir referans olacaktır.
Bu tür davalarda, dijital mal varlıklarına erişim sağlanırken kişisel verilerin ve özel hakların ihlali riski de bulunmaktadır. Antalya Bölge Adliye Mahkemesi, ilk derece mahkemesinin özel hayatın gizliliği ilkesine dayalı olarak davayı reddettiği durumda, mirasçıların şifrelere doğrudan erişmesinin hukuki açıdan uygunluğunu denetlemesi gerektiğine dair bir karar almıştır. Bu da, dijital miras ile ilgili ihtilafların çözülmesinde dikkat edilmesi gereken önemli bir nokta olarak ortaya çıkmaktadır.
Dijital Miras İçin Alınması Gereken Hukuki Önlemler
Dijital miras konusunda hukuki olarak güvence altına alınmak isteyen bireylerin, aşağıdaki önlemleri almaları önemlidir:
1. Dijital Vasiyet Hazırlamak: Dijital varlıklarla ilgili bir plan yapmak ve bu planı vasiyetnameye eklemek, dijital hesapların nasıl yönetileceğine dair hukuki bir çerçeve oluşturur.
2. Erişim Bilgilerini Güvenli Bir Şekilde Saklamak: Şifreler, özel anahtarlar ve dijital varlık bilgileri, şifre yöneticileri veya güvenli fiziksel ortamlar aracılığıyla saklanmalıdır.
3. Aile Üyeleriyle Bilgileri Paylaşmak: Dijital varlıklara erişimi sağlamak için, aile üyeleriyle gerekli bilgilerin güvenli bir şekilde paylaşılması gereklidir.
Sonuç olarak, dijital miras, artık hepimizi ilgilendiren bir konu haline gelmiştir. Teknolojinin hızla gelişmesi, dijital varlıkların hukuki düzenlemelerle nasıl yönetileceğini ve miras yoluyla nasıl devredileceğini daha önemli bir hale getirmektedir. Dijital varlıklarla ilgili hukuki belirsizliklerin azaltılması, sevdiklerimizin ölüm sonrasında bu varlıklara kolayca erişmesini sağlamaya yardımcı olabilir. Dijital miras konusunda alınacak hukuki önlemler, gelecekteki hukuki karmaşayı engellemeye yardımcı olacaktır.
KAYNAKÇA
Antalya Bölge Adliye Mahkemesi 6. Hukuk Dairesi. (2020, Kasım 13). 2020/1149 E., 2020/905 K. sayılı ilam.
Çolak, F. (2020). Dijital varlıkların miras yoluyla devri: Türk hukukunda bir değerlendirme. Hukuk ve Teknoloji Dergisi, 15(2), 85-102.
Kişisel Verilerin Korunması Kanunu, 6698 sayılı Kanun. (2016). Türkiye Cumhuriyeti Resmi Gazetesi.
Sosyal Medya ve Hukuk. (2021). Sosyal medya hesaplarının mirasçılara devri. Sosyal Medya Hukuk Dergisi, 22(3), 112-126.
Uluç, S. (2020). Türk hukukunda dijital miras: Yeni bir alanın hukuki çerçevesi. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 58(1), 215-
Yargıtay Kararları. (2021). Dijital miras ve kişisel verilerin korunması. Yargıtay İçtihatları ve Kararları, 34(4), 45-59.
Apple Inc. (2020). Apple iCloud kullanım koşulları.
European Union. (2018). General Data Protection Regulation (GDPR). Official Journal of the European Union.
Türk Medeni Kanunu, Madde 495 ve devamı. (2001). Türkiye Cumhuriyeti Resmi Gazetesi.
Bir yanıt yazın